Restrukturyzacja
Małgorzata Siecińska 2024-08-01

Postępowanie układowe: Kompletny przewodnik dla przedsiębiorców

postępowanie układowe - przewodnik dla przedsiębiorców

W obliczu wyzwań gospodarczych, z którymi przedsiębiorcy mogą się mierzyć, postępowanie układowe wyłania się jako kluczowe narzędzie umożliwiające restrukturyzację zobowiązań oraz uniknięcie egzekucji. Jest to proces prawny, który umożliwia dłużnikom zawarcie układu z wierzycielami w celu uregulowania zobowiązań bez konieczności likwidacji przedsiębiorstwa. Poprzez zawieszenie egzekucji, daje szansę na przetrwanie kryzysu i odbudowę finansową.

W niniejszym artykule przedstawimy kompletny przewodnik po postępowaniu układowym, zaczynając od wyjaśnienia, czym jest to postępowanie, przez omówienie, kiedy warto z niego skorzystać, po opis charakterystyki, kroków procesowych, roli doradcy restrukturyzacyjnego, propozycji układowych oraz czasu trwania i terminów. Zostaną również omówione korzyści oraz ograniczenia wynikające z wyboru tego rodzaju postępowania. Artykuł w przystępny sposób omawia uproszczone postępowanie o zatwierdzenie układu oraz różnic pomiędzy postępowaniem układowym a postępowaniem egzekucyjnym i sądowym, dostarczając przedsiębiorcom kluczowych informacji niezbędnych do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej restrukturyzacji.

Spis treści

Czym jest postępowanie o zatwierdzenie układu?

Postępowanie o zatwierdzenie układu (PZU) jest obecnie wśród przedsiębiorców najbardziej popularnym rodzajem postępowania restrukturyzacyjnego. Statystyki otwieranych postępowań wskazują, że około 90% wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych to właśnie postępowania o zatwierdzenie układu. Jest to procedura najprostsza, najszybsza i najtańsza spośród dostępnych opcji restrukturyzacyjnych, która pozwala przedsiębiorcom na uniknięcie postępowania sądowego, gdyż udział sądu ogranicza się do zatwierdzenia już gotowego układu.

W ramach tego postępowania przedsiębiorca zmagający się z problemami ze zdolnością płatniczą może ochronić swoje przedsiębiorstwo i kontynuować spokojnie działalność. Otwarcie postępowania chroni majątek firmy przed egzekucją komorniczą, daje również możliwość uchylenia dokonanych już zajęć komorniczych. Dłużnik uzyskuje ochronę przed wypowiadaniem umów kluczowych dla działalności jego przedsiębiorstwa.

Dłużnik w trakcie postępowania nie musi spłacać zobowiązań, które miał na dzień układowy, co pozwala zyskać cenny czas na wprowadzenie zmian w przedsiębiorstwie i przeprowadzenie negocjacji z wierzycielami w celu zawarcia z nimi układu [4]. Otwarcie postępowania o zatwierdzenie układu daje zatem dłużnikowi szansę na ratunek przed upadłością czy też przed komornikiem sądowym. Celem postępowania jest bowiem zawarcie układu z wierzycielami.

Postępowanie o zatwierdzenie układu jest jednym z czterech postępowań restrukturyzacyjnych. Jest to „następca” uproszczonej restrukturyzacji, która została wprowadzona w jednej z tzw. tarcz covidowych, które były wprowadzane w 2020 roku. Główną korzyścią wynikającą ze wszczęcia tego rodzaju restrukturyzacji jest jego szybkie rozpoczęcie. W odróżnieniu od innych typów postępowań, postępowanie o zatwierdzenie układu rozpoczyna się nie w momencie wydania postanowienia o otwarciu postępowania przez sąd, ale w wyniku obwieszczenia dokonanego przez nadzorcę układu w Krajowym Rejestrze Zadłużonych. W praktyce może to zapewnić przedsiębiorcy ochronę nawet parę miesięcy szybciej, niż inne typy postępowań restrukturyzacyjnych.

Kiedy warto skorzystać z postępowania o zatwierdzenie układu?

Postępowanie o zatwierdzenie układu jest szczególnie korzystne dla przedsiębiorców, którzy borykają się z problemami finansowymi i stoją przed ryzykiem niewypłacalności. Jest to opcja umożliwiająca restrukturyzację zadłużenia bez konieczności przechodzenia przez długotrwałe procedury sądowe.

Przedsiębiorca, który zauważa spadek płynności finansowej, powinien rozważyć możliwość skorzystania z tego postępowania, gdy suma wierzytelności spornych nie przekracza 15% ogólnej sumy wierzytelności. To oznacza, że większość wierzytelności musi być niekwestionowana, aby móc skutecznie przeprowadzić postępowanie.

Warto również zauważyć, że postępowanie o zatwierdzenie układu nie jest dostępne dla wszystkich podmiotów. Nie mogą z niego skorzystać deweloperzy czy emitenci obligacji, chyba że układ będzie miał charakter częściowy, co oznacza, że nie obejmie wierzytelności zabezpieczonych na nieruchomościach deweloperskich oraz wierzytelności z tytułu emisji obligacji.

Jedną z kluczowych zalet postępowania o zatwierdzenie układu jest możliwość szybkiego uzyskania ochrony przed egzekucją. Po złożeniu odpowiedniego obwieszczenia w Krajowym Rejestrze Zadłużonych, wszelkie działania egzekucyjne przeciwko przedsiębiorcy zostają automatycznie zawieszone. To daje przedsiębiorcy cenny czas na restrukturyzację i negocjacje z wierzycielami.

Dodatkowo, otwarcie postępowania o zatwierdzenie układu zabezpiecza przedsiębiorcę przed wypowiedzeniem umów przez kontrahentów, co może być kluczowe dla utrzymania stabilności operacyjnej firmy.

Z perspektywy dłuższej, postępowanie o zatwierdzenie układu pozwala na uniknięcie upadłości i umożliwia kontynuację działalności gospodarczej, co jest szczególnie ważne w przypadkach, gdy przedsiębiorstwo może być rentowne po przeprowadzeniu niezbędnych zmian restrukturyzacyjnych.

Podsumowując, postępowanie o zatwierdzenie układu jest odpowiednim rozwiązaniem dla przedsiębiorców, którzy znajdują się w trudnej sytuacji finansowej, ale mają potencjał do odwrócenia negatywnych trendów i uniknięcia upadłości. Jest to szczególnie wartościowa opcja dla tych, którzy chcą szybko zareagować na problemy finansowe i skutecznie zrestrukturyzować swoje zobowiązania.

Charakterystyka postępowania

Postępowanie układowe wyróżnia się jako bardziej rozbudowana procedura w porównaniu do innych rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych. Zasadnicze kroki w tym postępowaniu obejmują złożenie wniosku o otwarcie postępowania, rozpoznanie tego wniosku przez sąd, a następnie rozpoczęcie właściwego postępowania układowego.

Ważnym elementem postępowania układowego jest sporządzenie i złożenie sędziemu-komisarzowi odpowiednich dokumentów, które są niezbędne do dalszego prowadzenia procesu. Kolejnym etapem jest zwołanie zgromadzenia wierzycieli, które ma na celu głosowanie nad układem. Jeśli układ zostanie przyjęty przez wierzycieli, sąd rozpoznaje go i może go zatwierdzić, co prowadzi do zakończenia postępowania układowego.

Podstawową zaletą tego postępowania jest możliwość zawarcia układu z wierzycielami, co może być zrealizowane dzięki samodzielnemu zbieraniu głosów przez dłużnika. To pozwala na szybsze przeprowadzenie całego procesu bez bezpośredniego udziału sądu w fazie zbierania głosów. Sąd interweniuje jedynie w celu zatwierdzenia układu, co stanowi ostateczny etap postępowania.

Aby postępowanie układowe mogło być zainicjowane, konieczne jest uprawdopodobnienie przez dłużnika zdolności do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania oraz zobowiązań, które powstały po dniu jego otwarcia. Sąd rozpatrując wniosek o otwarcie postępowania, może go uwzględnić, oddalić lub odrzucić, jeśli postępowanie jest niedopuszczalne.

W przypadku, gdy układ zostanie przyjęty przez wierzycieli, ale nie zostanie zatwierdzony przez sąd, uprawnionym podmiotom służy prawo do złożenia zażalenia do sądu wyższej instancji. Sąd odwoławczy może utrzymać w mocy postanowienie sądu restrukturyzacyjnego bądź uwzględnić odwołanie i zatwierdzić układ. Skuteczne zatwierdzenie układu przez sąd oznacza sukces postępowania restrukturyzacyjnego.

Kroki w postępowaniu

Podpisanie umowy z doradcą restrukturyzacyjnym

Proces postępowania układowego rozpoczyna się od zawarcia umowy z doradcą restrukturyzacyjnym, który pełni funkcję nadzorcy układu. Doradca ten jest odpowiedzialny za przygotowaniu wspólnie z dłużnikiem propozycji układowych oraz za nadzór nad prawidłowym przebiegiem całego procesu. Co do zasady, nadzorca układu rozpoczyna pełnienie tej funkcji z chwilą podpisania umowy. Co do zasady, nadzorca układu rozpoczyna pełnienie tej funkcji z chwilą podpisania umowy. Warto nadmienić, iż Zgodnie z brzmieniem art. 36 ust. 1 PrRestr zawarcie umowy z nadzorcą układu nie ogranicza dłużnika w zarządzie jego majątkiem.

Ustalenie dnia układowego

Niezwłocznie po rozpoczęciu pełnienia swojej funkcji dłużnik dokonuje ustalenia dnia układowego. Dzień układowy wyznacza swoistą granicę czasową do której dłużnik i nadzorca przeprowadzają procedurę zbierania głosów. Ustawa wyznacza jako maksymalny czas 4 miesięcy (od obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego do złożenia wniosku o zatwierdzenie układu). Należy jednak pamiętać, że głos oddany przez wierzyciela jest ważny jedynie przez przez 3 miesiące (między jego oddaniem a złożeniem wniosku o zatwierdzenie układu do sądu).

Obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego

Po sporządzeniu spisu wierzytelności, spisu wierzytelności spornych oraz wstępnego planu restrukturyzacyjnego nadzorca układu może dokonać obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Od dnia obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego powstają skutki w postaci ochrony przed egzekucją.

Opracowanie propozycji układowych

Następnym krokiem jest opracowanie propozycji układowych, które określają warunki, na jakich dłużnik zamierza uregulować swoje zobowiązania wobec wierzycieli. Propozycje te muszą być realistyczne i dostosowane do aktualnej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa, aby zwiększyć szanse na ich akceptację przez wierzycieli.

Głosowanie nad układem

Po ustaleniu dnia układowego nadzorca układu zbiera głosy wierzycieli. Wierzyciele oddają głos za pośrednictwem systemu teleinformatycznego Krajowy Rejestr Zadłużonych. Nadzorca może również zwołać zgromadzenie wierzycieli, na którym głosują oni nad przyjęciem lub odrzuceniem układu. Aby układ został przyjęty, potrzebna jest odpowiednia większość głosów wierzycieli, zarówno pod względem liczby głosujących, jak i wartości ich wierzytelności.

Złożenie wniosku do sądu

Jeżeli układ zostanie przyjęty przez wierzycieli, dłużnik składa wniosek o zatwierdzenie układu w sądzie restrukturyzacyjnym. Wniosek ten powinien zawierać wszystkie niezbędne dokumenty i dane, w tym propozycje układowe oraz informacje o wyniku głosowania wierzycieli.

Rozpoznanie wniosku przez sąd

Sąd restrukturyzacyjny rozpoznaje wniosek o zatwierdzenie układu, oceniając jego zgodność z obowiązującymi przepisami oraz interesami wierzycieli. Jeżeli sąd uzna układ za prawidłowy, wydaje postanowienie o jego zatwierdzeniu, co jest ostatecznym etapem postępowania układowego.

Rola nadzorcy układu

W postępowaniu układowym, nadzorca układu jest wybierany przez dłużnika i pełni swoją funkcję na podstawie umowy zawartej z dłużnikiem. Role nadzorcy układu określają przepisy Prawa restrukturyzacyjnego, które wskazują, że nadzorca może być nadzorcą sądowym, nadzorcą układu albo zarządcą. Jego głównym zadaniem jest czuwanie nad właściwym przebiegiem postępowania restrukturyzacyjnego, w tym nad czynnościami podejmowanymi przez dłużnika.

Nadzorca układu ma obowiązek sporządzenia wspólnie z dłużnikiem planu restrukturyzacyjnego oraz propozycji układowych, a także sporządzenie spisu wierzytelności i spisu wierzytelności spornych. Współpracuje z dłużnikiem w celu sprawnego i zgodnego z prawem zbierania głosów, przy zachowaniu praw wierzycieli, oraz składa sprawozdanie o możliwości wykonania układu.

Nadzorca układu udziela dłużnikowi pełnych i zgodnych z prawdą informacji, które są niezbędne do wykorzystania w postępowaniu restrukturyzacyjnym oraz udostępnia dokumenty dotyczące majątku i zobowiązań dłużnika. Dłużnik z kolei zobowiązany jest do udzielenia nadzorcy wszelkich informacji niezbędnych do sprawowania nadzoru nad realizacją układu.

Zarówno w postępowaniu układowym, jak i w przyspieszonym postępowaniu układowym, nadzorca sądowy pełni bardzo ważną funkcję. Kontroluje on czynności dłużnika dotyczące jego majątku oraz przedsiębiorstwa, w tym sprawdza, czy mienie dłużnika, które nie stanowi części przedsiębiorstwa, jest dostatecznie zabezpieczone przed zniszczeniem lub utratą. Nadzorca sądowy zajmuje się również zawiadomieniem wierzycieli o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, sporządzeniem planu restrukturyzacyjnego i oceną propozycji układowych.

Podstawowym zadaniem nadzorcy wykonania układu jest czuwanie nad tym, aby w założonych terminach zarówno układ, jak i plan restrukturyzacyjny zostały wdrożone w życie. Ma on obowiązek składać sądowi raport o przebiegu tych czynności.

Propozycje układowe

Propozycje układowe stanowią kluczowy element każdego postępowania restrukturyzacyjnego, umożliwiając dłużnikowi uniknięcie upadłości i kontynuowanie działalności gospodarczej. Są one rodzajem projektu przyszłego układu, który przed zatwierdzeniem podlega dyskusji i głosowaniu przez wierzycieli.

W postępowaniu restrukturyzacyjnym propozycje układowe mogą być składane przez różne podmioty, w tym przez dłużnika, radę wierzycieli, nadzorcę sądowego, zarządcę, a także przez wierzyciela lub grupę wierzycieli, którzy posiadają łącznie więcej niż 30% sumy wierzytelności.

Ustawodawca w Prawie restrukturyzacyjnym przedstawił szeroki zakres możliwych propozycji układowych. Do najczęściej stosowanych należą odroczenie terminu spłaty, rozłożenie długu na raty, obniżenie kwoty zadłużenia, konwersja wierzytelności na udziały lub akcje, a także zmiana, zamiana lub uchylenie prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność.

Rozłożenie zaległości na raty pozwala dłużnikowi na zyskanie czasu niezbędnego do zgromadzenia środków na uregulowanie należności. Taka propozycja powinna być dostosowana do realnej sytuacji finansowej dłużnika, aby zwiększyć szanse na jej akceptację przez wierzycieli.

Konwersja wierzytelności na udziały lub akcje jest interesującym rozwiązaniem, które wprowadza wierzyciela w strukturę korporacyjną dłużnika, dając mu wpływ na jego działalność gospodarczą. Jednakże, aby taka propozycja była możliwa, musi spełniać dodatkowe warunki prawne.

Propozycje układowe powinny być ściśle dostosowane do okoliczności, w jakich znalazł się dłużnik. Tylko wówczas mają one szansę na powodzenie i przyczynienie się do oddłużenia przedsiębiorcy.

Należy pamiętać, że propozycje układowe mogą również przewidywać zaspokojenie wierzycieli przez likwidację majątku dłużnika, co jest traktowane jako ostateczność i nie stanowi sprzedaży egzekucyjnej.

Propozycje układowe, które nie odpowiadają realiom ekonomicznym, zazwyczaj nie uzyskują akceptacji wierzycieli, co znacząco utrudnia osiągnięcie większości głosów potrzebnej do przyjęcia układu.

W procesie restrukturyzacji kluczowe jest odpowiednie dostosowanie propozycji układowych do rzeczywistej sytuacji finansowej dłużnika, co może zdecydować o sukcesie całego przedsięwzięcia.

Czas trwania i terminy

Jednym z kluczowych atutów postępowania układowego jest jego stosunkowo krótki czas trwania. Po zawarciu umowy, przedsiębiorca przygotowuje zestaw dokumentów i informacji, które są niezbędne do przejścia do kolejnego etapu postępowania. Czas przygotowania dokumentów może się różnić w zależności od możliwości danego podmiotu, ale średnio trwa to około tygodnia.

Następnie, wierzyciele oddają swój głos za pośrednictwem systemu – Krajowego Rejestru Zadłużonych. Czas zbierania głosów nie może przekroczyć 3 miesięcy, ponieważ jeśli w tym czasie do sądu nie wpłynie wniosek o zatwierdzenie układu, głosy te tracą ważność. Samo sporządzenie wniosku o zatwierdzenie układu również wymaga dużego nakładu pracy, dlatego cały proces od sporządzenia dokumentów aż do złożenia wniosku o zatwierdzenie układu trwa około 3 miesięcy.

W przypadku, gdy porozumienie nie zostanie przyjęte, ponieważ nie uzyskało ono dostatecznego poparcia wierzycieli, restrukturyzacja kończy się fiaskiem i wniosek o zatwierdzenie układu nie zostanie złożony. Jeśli jednak układ zostanie przyjęty, następuje etap sądowy, gdzie sąd bada zgodność z prawem zawartego układu. Termin przewidziany dla sądu na dokonanie weryfikacji wynosi dwa tygodnie, jednak w praktyce może to trwać nawet kilka miesięcy.

Ostatecznie, jeśli całe postępowanie jest prowadzone sprawnie i decyzja sądu pierwszej instancji nie zostanie zaskarżona, przeprowadzenie całego postępowania układowego może zająć około 4-5 miesięcy, co czyni to postępowanie bardzo szybką odpowiedzią na kłopoty płynnościowe przedsiębiorcy.

Korzyści i ograniczenia postępowania

Postępowanie układowe oferuje przedsiębiorcom szereg korzyści, w tym łatwość otwarcia, która jest wynikiem jedynie podpisania umowy z doradcą restrukturyzacyjnym i przygotowania dokumentów, co odbywa się bez bezpośredniej ingerencji sądu. Jest to procedura tańsza w porównaniu do innych postępowań restrukturyzacyjnych, co czyni ją atrakcyjną szczególnie dla przedsiębiorców z ograniczonymi zasobami finansowymi. Dodatkowo, postępowanie układowe zapewnia ochronę przed egzekucją, co jest kluczowe dla przedsiębiorców znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej.

Jednakże, postępowanie układowe posiada również ograniczenia. Trzymiesięczny okres trwania postępowania może być niewystarczający, zwłaszcza gdy lista wierzycieli jest długa, co może skomplikować proces restrukturyzacji [62]. Brak moratorium na spłatę zobowiązań i niedoskonałe regulacje dotyczące zwolnień spod zajęć egzekucyjnych, które wymagają doprecyzowania, są kolejnymi wadami [62]. Ograniczona ingerencja sądu w tok postępowania może również nie sprzyjać ochronie interesów wierzycieli, co jest problemem zauważanym przez doradców restrukturyzacyjnych.

Podsumowując, postępowanie układowe może być korzystnym wyborem dla przedsiębiorców w specyficznych sytuacjach, gdy stan przedsiębiorstwa nie wymaga daleko idących środków restrukturyzacyjnych i gdy przedsiębiorca jest w stanie szybko zabezpieczyć koszty postępowania oraz obsługę zobowiązań powstałych w jego trakcie.

Podsumowanie

Przeanalizowana charakterystyka postępowania układowego, wraz z jego korzyściami i ograniczeniami, rzuca światło na jego znaczenie jako efektywnego narzędzia umożliwiającego przedsiębiorcom uniknięcie upadłości poprzez restrukturyzację zadłużenia. Postępowanie układowe, stając się mostem między kryzysem finansowym przedsiębiorstwa a jego stabilizacją i potencjalnym wzrostem, oferuje szerokie perspektywy dla przedsiębiorców starających się odbudować swoją płynność finansową i kontynuować działalność gospodarczą.

Zachęta do dalszych działań w obrębie wykorzystania postępowania układowego winna być rozpatrywana w kontekście jego szybkiego charakteru oraz możliwości zastosowania indywidualnie dostosowanych propozycji układowych, które mogą skutecznie i efektywnie adresować specyficzne wyzwania każdego przedsiębiorstwa. Kierując uwagę na fundamentalną wartość komunikacji z wierzycielami i konieczność wsparcia doradców restrukturyzacyjnych, postępowanie układowe jawi się jako strategiczne narzędzie na drodze do finansowego zdrowia i długoterminowego sukcesu przedsiębiorstw.

Małgorzata Siecińska

Młodszy Prawnik