Analiza kondycji finansowej jako kluczowy element restrukturyzacji.

Celem postępowania restukturyzacyjnego jest uniknięcie upadłości dłużnika. W ocenie ustawodawcy korzystniejszym rozwiązaniem problemów zobowiązanego jest zawarcie układu z wierzycielami niż likwidacja poprzez procedury upadłościowe.

Nadrzędnym celem prawa restrukturyzacyjnego jest zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika przy maksymalnej ochronie wartości ekonomicznej tego przedsiębiorstwa. Zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika oznacza tyle, że w wyniku restrukturyzacji (poza przypadkiem przewidzianym w art. 159 ust. 1 ustawy – Prawo restrukturyzacyjne) powinno być ono w pełni funkcjonalne, tj. zdolne do działania na rynku, a przede wszystkim zdolne do regulowania swoich zobowiązań (co niezwykle trafnie podkreśla uzasadnienie post. SO w Warszawie z 8.5.2018 r., sygn. XXIII Gz 71/18, Legalis nr 1785979).
Aby mieć możliwość skorzystania z procedur restrukturyzacyjnych, dłużnik musi być albo niewypłacalny, albo zagrożony niewypłacalnością. Jeżeli dłużnik jest w dobrej kondycji i brak jest zagrożenia niewypłacalnością, nie ma podstaw do wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego.
Kluczowym narzędziem pozwalającym dokonać takiej oceny jest analiza sytuacji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa.

Zagrożenie niewypłacalnością
Podstawą do ustalenia, czy wystąpiła przesłanka zagrożenia niewypłacalnością jest rzetelne planowanie przychodów i wydatków przedsiębiorstwa. W sytuacji, gdy zostały zawarte umowy, na podstawie których pewny jest obowiązek zapłaty, a nie nastąpiły przychody, mogące pokryć te przyszłe wydatki, następuje zagrożenie niewypłacalnością. Jeśli sytuacja ekonomiczna dłużnika wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny, a więc utracić zdolność regulowania swoich wymagalnych zobowiązań, istnieje zagrożenie niewypłacalnością.
Co ważne, do wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego wystarczające będzie jedynie prawdopodobieństwo zagrożenia niewypłacalnością. Wystąpienie tej okoliczności nie musi być więc jednoznaczne i oczywiste.

Niewypłacalność
Niewypłacalność natomiast definiować można jako taki stan finansowy dłużnika, w którym utracił on zdolność do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych.

Doprecyzować można, że stan taki oznacza co do zasady brak środków na rachunkach bankowych
w wysokości pozwalającej na uregulowanie wymagalnych zobowiązań pieniężnych, brak dostępnej gotówki w kasie dłużnika, niedysponowanie składnikami majątkowymi podlegającymi zbyciu.

„Zdolność do wykonywania zobowiązań powinna stać się przedmiotem wnikliwej analizy już z chwilą pierwszego opóźnienia w dokonywaniu płatności spowodowanego brakiem środków płatniczych w dyspozycji przedsiębiorcy. Jeżeli istnieje realna perspektywa pozyskania tych środków w niedługim czasie, są podstawy do uznania, że stan niewypłacalności jeszcze nie wystąpił” (tak słusznie P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz. Wyd. 7, Warszawa 2022, legalis, komentarz do art. 6 PrRestr).

Ustawodawca wprowadził domniemanie, że zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, jeżeli zgodnie z bilansem jego zobowiązania (z wyłączeniem rezerw na zobowiązania oraz zobowiązań wobec jednostek powiązanych) przekraczają wartość jego aktywów, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące.

Kolejnym domniemaniem przyjęto, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w ich wykonywaniu przekracza trzy miesiące. Co ważne, do stwierdzenia niewypłacalności przy tej przesłance konieczne jest, aby dłużnik miał co najmniej dwóch wierzycieli.

Diagnoza finansowa przedsiębiorstwa jako element restrukturyzacji
Dłużnik, analizując swoją sytuację ekonomiczno-finansową, powinien dojść do ustalenia przyczyn powstania stanu niewypłacalności lub zagrożenia niewypłacalnością. W analizie poszukuje się źródeł mających krytyczne znaczenie dla obserwowanej dysfunkcji, aby w dalszych działaniach restrukturyzacyjnych zwrócić na nie szczególną uwagę.
Jeżeli jest więcej niż jedna przyczyna, należy je podzielić na zewnętrzne, niezależne od przedsiębiorstwa dłużnika, oraz wewnętrzne, mające swoje źródło w sposobie zarzadzania i organizacji. Należy odpowiedzieć na pytanie, czy brak środków na rachunku bankowym jest spowodowany niewypłacalnością kontrahentów, wzrostem kosztów np. produkcji, pojawieniem się konkurenta na rynku (przyczyny zewnętrzne) czy brakiem efektywności windykacji, niewystarczającym zabezpieczeniem należności wynikającym z danej umowy, nietrafioną inwestycją (przyczyny wewnętrzne).

Ponadto, analizie należy poddać zdolność do zaspokajania bieżących kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa już w toku postępowania restrukturyzacyjnego.

Na koszty takie składają się: podatki, opłaty, czynsze, wynagrodzenie pracowników, zakup materiałów, usługi podwykonawców itp., a ponadto wszelkie inne wydatki związane z wykonywaniem funkcji nadzorcy (zarządcy), w tym zwłaszcza: koszty związane z koniecznością zatrudnienia dodatkowych osób przy sporządzaniu spisu wierzytelności, spisu inwentarza, planu restrukturyzacyjnego, organizacji zgromadzenia wierzycieli czy z obsługą prawną.

Podsumowanie
Analiza kondycji finansowej przedsiębiorstwa jest zatem kluczowym elementem restrukturyzacji, zarówno na etapie podejmowania decyzji o skorzystaniu z tego narzędzia, jak również podczas tego procesu. Należy bowiem mieć na względzie, że restrukturyzacja zmierza do uchronienia przedsiębiorstwa dłużnika przed upadłością, ale konieczne jest podejmowanie ekonomicznych decyzji, które doprowadzą dłużnika do realizacji układu zawartego z wierzycielami.