Prawo w firmie
Redakcja 2025-10-09

Czym jest restrukturyzacja firmy? Jak przebiega, czy warto?

restrukturyzacja firmy

Co to jest restrukturyzacja firmy? W pierwszym półroczu 2024 roku ogłoszono w naszym kraju 2261 postępowań restrukturyzacyjnych – to prawie o 5% więcej niż w analogicznym okresie poprzedniego roku. Jeszcze bardziej niepokojący jest fakt, że aż 4149 firm w Polsce zdecydowało się na restrukturyzację firmy w 2024 roku, co stanowi prawie 9% więcej niż w poprzednim roku.

Spis treści

Restrukturyzacja to proces, który ma na celu poprawę sytuacji finansowej i organizacyjnej firmy. W naszym artykule wyjaśnimy, na czym polega restrukturyzacja przedsiębiorstwa i kiedy warto ją przeprowadzić. Jest to szczególnie istotne, gdy weźmiemy pod uwagę, że aż 82% małych firm upada właśnie z powodu problemów z płynnością finansową. Warto również wiedzieć, że restrukturyzacja zadłużenia to już węższy obszar restrukturyzacji firmy, który polegać ma na ustaleniu struktury zadłużenia i terminów płatności poszczególnych wierzytelności.

Przede wszystkim przyjrzymy się, czym jest restrukturyzacja firmy, jakie są jej rodzaje oraz jak przebiega postępowanie restrukturyzacyjne. Dodatkowo, omówimy korzyści i potencjalne ryzyka związane z tym procesem, a także koszty, które należy wziąć pod uwagę, włącznie z podstawową opłatą od wniosku restrukturyzacyjnego wynoszącą 1000 zł.

Czym jest restrukturyzacja firmy i kiedy się ją stosuje

Restrukturyzacja firmy to wieloaspektowy proces przekształcania przedsiębiorstwa, który obejmuje struktury organizacyjne, finansowe lub operacyjne. Przyjrzyjmy się, jak działa ten mechanizm prawny i kiedy warto z niego skorzystać.

Definicja restrukturyzacji firmy

Restrukturyzacja to całościowy proces przekształcania przedsiębiorstwa, mający na celu uniknięcie ogłoszenia upadłości poprzez umożliwienie zawarcia układu z wierzycielami. Podstawą prawną jest ustawa z dnia 15 maja 2015 roku – Prawo restrukturyzacyjne, która weszła w życie 1 stycznia 2016 roku.

Praktycznie rzecz ujmując, restrukturyzacja to działania naprawcze w sferze zarządzania, kapitałowej oraz dotyczącej aktywów, które mają przywrócić firmie płynność finansową i zdolność do prawidłowego funkcjonowania na rynku. Proces ten obejmuje przekształcenia firmy mające na celu poprawę jej efektywności, rentowności oraz dostosowanie do zmieniających się warunków rynkowych.

Kiedy firma powinna rozważyć restrukturyzację

Przedsiębiorca powinien rozważyć restrukturyzację, gdy:

  • Firma zmaga się z trudnościami w utrzymaniu płynności finansowej
  • Występuje spadek rentowności przedsiębiorstwa
  • Pojawiają się problemy z regulowaniem bieżących zobowiązań
  • Suma długów przewyższa wartość majątku przez okres dłuższy niż dwa lata
  • Występują zaległości finansowe przekraczające trzy miesiące

Warto podkreślić, że problemy prowadzące do konieczności restrukturyzacji nie zawsze wynikają ze złego zarządzania – mogą być skutkiem transformacji rynku, zmian prawnych lub sytuacji makroekonomicznej (pandemia, wojna).

Im wcześniej przedsiębiorca zdecyduje się na restrukturyzację, tym większe ma szanse na skuteczną naprawę sytuacji finansowej. Niestety, większość przedsiębiorców zbyt długo zwleka z decyzją o rozpoczęciu postępowania restrukturyzacyjnego.

Różnica między restrukturyzacją a upadłością

Podstawowa różnica między postępowaniem restrukturyzacyjnym a upadłościowym polega na tym, że głównym celem restrukturyzacji jest uniknięcie ogłoszenia upadłości i zakończenia działalności.

Restrukturyzacja pozwala na uzdrowienie przedsiębiorstwa i spłatę zobowiązań z jego bieżącej działalności. Natomiast upadłość prowadzi bezpośrednio do likwidacji firmy i spłaty zobowiązań z jej majątku powstałego po „upłynnieniu” aktywów.

Kolejna istotna różnica dotyczy momentu wszczęcia postępowania. Z restrukturyzacji może skorzystać przedsiębiorca, który jest niewypłacalny lub zagrożony niewypłacalnością. Upadłość natomiast ogłaszana jest, gdy przedsiębiorca popadł już w stan niewypłacalności i nie reguluje zobowiązań finansowych przez ponad trzy miesiące.

Dodatkowo, w restrukturyzacji nie jest wymagane formalne zgłoszenie wierzytelności, a w postępowaniu tym nie ma instytucji syndyka, który pojawia się przy upadłości.

Rodzaje restrukturyzacji przedsiębiorstwa

Restrukturyzacja przedsiębiorstwa przyjmuje różne formy w zależności od obszaru działania firmy, który wymaga naprawy. Poznanie tych różnych typów pomaga lepiej zrozumieć, jakie działania najlepiej odpowiadają konkretnym problemom przedsiębiorstwa.

Restrukturyzacja finansowa

Restrukturyzacja finansowa skupia się na poprawie kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Obejmuje zmianę struktury zadłużenia, negocjacje z wierzycielami oraz działania zwiększające płynność finansową. W jej ramach można renegocjować warunki spłaty długów, zmniejszyć koszty operacyjne lub pozyskać nowe źródła finansowania. Proces ten często przebiega w etapach: analiza sytuacji finansowej, przygotowanie modelu finansowego, określenie optymalnej struktury finansowania, negocjacje z instytucjami finansowymi, przygotowanie dokumentacji i podpisanie umowy.

Restrukturyzacja operacyjna

Ten rodzaj koncentruje się na optymalizacji procesów biznesowych i zwiększeniu efektywności działania. Dotyczy głównie działań marketingowych, zarządczych oraz usprawnienia wewnętrznych procesów przedsiębiorstwa. Restrukturyzacja operacyjna może obejmować redukcję kosztów, poprawę jakości produktów lub usług oraz automatyzację procesów.

Restrukturyzacja organizacyjna

Dotyczy zmian w strukturze zarządzania oraz organizacji wewnętrznej firmy. Często wiąże się z uproszczeniem procedur, optymalizacją liczby stanowisk kierowniczych i zwiększeniem elastyczności zarządzania. Celem jest poprawa przepływu informacji i efektywności podejmowania decyzji.

Restrukturyzacja majątkowa

Polega na przeniesieniu własności składników majątku poprzez ich sprzedaż na rzecz innych podmiotów. Chroni majątek przed komornikiem – rozpoczęcie postępowania zawiesza egzekucję i blokuje nowe działania komornicze. Może dotyczyć składników, które nie są wykorzystywane w działalności gospodarczej i są zbędne dla prawidłowego przeprowadzenia postępowania restrukturyzacyjnego.

Restrukturyzacja zatrudnienia

Obejmuje zmiany w obszarze zasobów ludzkich. Nie musi oznaczać tylko zwolnień – może również polegać na obniżeniu wynagrodzeń, redukcji etatów czy likwidacji niektórych stanowisk. W skrajnych przypadkach może prowadzić do zwolnień grupowych, które regulowane są przez odpowiednie przepisy prawa pracy.

Restrukturyzacja własnościowa

Dotyczy zmian w strukturze własnościowej firmy, jej podziału czy fuzji. Obejmuje przekształcenia w strukturze kapitałów własnych przedsiębiorstwa, które prowadzą do zmian w zakresie władzy. Często prowadzi do radykalnych zmian w strukturze przedsiębiorstwa, a jej celem jest zwiększenie efektywności zasobów firmy.

Jak przebiega postępowanie restrukturyzacyjne

Postępowanie restrukturyzacyjne to złożony proces prawny, który wymaga przestrzegania określonych kroków i procedur. Zapoznajmy się z praktycznymi aspektami restrukturyzacji firmy i zobaczmy, jak wygląda to w praktyce.

Cztery tryby postępowania restrukturyzacyjnego

Ustawa Prawo restrukturyzacyjne przewiduje cztery rodzaje postępowań:

Postępowanie o zatwierdzenie układu (PZU) – najszybsze i najmniej sformalizowane, gdzie udział sądu jest minimalny. Dłużnik zawiera umowę z doradcą restrukturyzacyjnym, który jako nadzorca układu samodzielnie zbiera głosy wierzycieli.

Przyspieszone postępowanie układowe – umożliwia zawarcie układu po sporządzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie. Stosuje się je, gdy suma wierzytelności spornych nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania.

Postępowanie układowe – stosowane, gdy suma wierzytelności spornych przekracza 15%. Umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności.

Postępowanie sanacyjne – najbardziej złożone, umożliwia przeprowadzenie działań sanacyjnych oraz zawarcie układu. Jako jedyne pozwala na przeprowadzenie głębokich działań naprawczych.

Kto może złożyć wniosek

Wniosek restrukturyzacyjny mogą złożyć:

  • przedsiębiorcy w rozumieniu Kodeksu cywilnego
  • spółki kapitałowe nieprowadzące działalności gospodarczej
  • wspólnicy osobowych spółek handlowych ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki

Wnioski składa się do sądu restrukturyzacyjnego za pośrednictwem Krajowego Rejestru Zadłużonych. Opłata sądowa wynosi standardowo 1000 zł.

Plan restrukturyzacyjny – co powinien zawierać

Plan restrukturyzacyjny stanowi fundament procesu naprawczego. Powinien zawierać:

  • opis przedsiębiorstwa z informacją o stanie rynku
  • analizę przyczyn trudności ekonomicznych
  • strategię prowadzenia przedsiębiorstwa
  • szczegółowy opis planowanych środków naprawczych
  • harmonogram wdrożenia tych środków
  • prognozy finansowe na kolejnych pięć lat

Rola doradcy restrukturyzacyjnego

Doradca restrukturyzacyjny pełni kluczową funkcję w całym procesie. Zależnie od rodzaju postępowania, występuje jako:

  • nadzorca układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu
  • nadzorca sądowy w postępowaniu układowym i przyspieszonym
  • zarządca w postępowaniu sanacyjnym

Jego zadania obejmują m.in. sporządzanie planu restrukturyzacyjnego, nadzorowanie działań dłużnika oraz negocjacje z wierzycielami.

Ochrona przed egzekucją i wypowiedzeniem umów

Po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego dłużnik zyskuje istotną ochronę:

  • zawieszenie toczących się egzekucji i zakaz wszczynania nowych
  • możliwość uchylenia zajęć rachunków bankowych
  • ochrona przed wypowiedzeniem kluczowych umów (najmu, dzierżawy, kredytu)
  • w postępowaniu sanacyjnym zarządca może odstąpić od nierentownych umów bez konieczności płacenia kar umownych

Warto pamiętać, że zakres ochrony różni się w zależności od wybranego rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego.

Czy warto przeprowadzić restrukturyzację firmy?

Podejmując decyzję o restrukturyzacji firmy, należy dokładnie rozważyć zarówno korzyści, jak i potencjalne ryzyka tego procesu.

Korzyści dla przedsiębiorcy

Restrukturyzacja daje przedsiębiorcy szansę na uratowanie firmy i spokojny powrót do stabilnej sytuacji finansowej. Przede wszystkim umożliwia redukcję zadłużenia oraz spokojne wdrożenie niezbędnych zmian organizacyjnych. Od początku postępowania dłużnik zyskuje ochronę przed egzekucjami – wszystkie toczące się postępowania egzekucyjne zostają zawieszone, a wierzyciele nie mogą wszczynać nowych. Kolejna korzyść to zakaz wypowiadania kluczowych umów (np. najmu, kredytu, leasingu). W większości przypadków przedsiębiorca zachowuje kontrolę nad swoją firmą i może normalnie prowadzić działalność.

Korzyści dla wierzycieli

Wierzyciele mogą odzyskać większy procent swoich należności niż w przypadku upadłości. Układ stanowi formę zbiorowej ugody, która na nowo określa zasady spłaty zobowiązań. Wierzyciele mają prawo do głosowania nad propozycjami układowymi, co daje im realny wpływ na warunki odzyskania swoich należności.

Potencjalne ryzyka i ograniczenia

Niestety, restrukturyzacja nie gwarantuje powodzenia w 100%, ponieważ ostateczna decyzja należy do wierzycieli. Istnieje ryzyko nieosiągnięcia oczekiwanych rezultatów, nawet przy starannie zaplanowanych działaniach. Proces ten często wiąże się z trudnymi decyzjami, takimi jak redukcja personelu, co może negatywnie wpłynąć na morale zespołu. Dodatkowo, restrukturyzacja może czasowo zakłócić bieżącą działalność firmy i wpłynąć na relacje z partnerami biznesowymi.

Koszty i czas trwania procesu

Restrukturyzacja nie jest tanim rozwiązaniem – w przypadku restrukturyzacji sądowej dłużnik już na starcie musi dysponować kwotą co najmniej kilkudziesięciu tysięcy złotych. Największym kosztem jest wynagrodzenie doradcy restrukturyzacyjnego. Opłata sądowa wynosi standardowo 1000 zł, a dodatkowo dłużnik musi wnieść zaliczkę na koszty postępowania w wysokości 7462,25 zł. Restrukturyzacja pozasądowa jest znacznie tańsza. Czas trwania procesu zależy od trybu postępowania – od kilku miesięcy w postępowaniu o zatwierdzenie układu do nawet kilku lat w postępowaniu sanacyjnym.

Podsumowanie

Restrukturyzacja firmy stanowi niewątpliwie skuteczne narzędzie prawne dla przedsiębiorców zmagających się z trudnościami finansowymi. Przede wszystkim daje szansę na uratowanie działalności gospodarczej i uniknięcie upadłości. Odpowiednio wcześnie rozpoczęta restrukturyzacja znacznie zwiększa prawdopodobieństwo sukcesu całego procesu.

Należy jednak pamiętać, że powodzenie restrukturyzacji zależy od wielu czynników. Dłużnik musi dysponować odpowiednimi środkami finansowymi na pokrycie kosztów procesu, a także przygotować rzetelny plan naprawczy. Równie ważna okazuje się współpraca z doświadczonym doradcą restrukturyzacyjnym, który przeprowadzi przedsiębiorcę przez wszystkie etapy postępowania.

Warto rozważyć, który z czterech trybów postępowania restrukturyzacyjnego najlepiej odpowiada konkretnej sytuacji firmy. Postępowanie o zatwierdzenie układu sprawdzi się w prostszych przypadkach, natomiast postępowanie sanacyjne umożliwi przeprowadzenie głębszych zmian w przedsiębiorstwie.

Ostatecznie decyzja o restrukturyzacji powinna być poprzedzona dokładną analizą sytuacji finansowej i organizacyjnej firmy. Choć proces ten wiąże się z pewnymi kosztami i ryzykiem, dla wielu przedsiębiorstw stanowi jedyną drogę do odzyskania stabilności i kontynuowania działalności. Zamiast odkładać trudne decyzje, przedsiębiorcy powinni działać szybko, gdy tylko pojawią się pierwsze oznaki problemów finansowych.

Najczęściej zadawane pytania – FAQs

  • Jakie są główne korzyści z przeprowadzenia restrukturyzacji firmy? Restrukturyzacja umożliwia redukcję zadłużenia, ochronę przed egzekucjami, zakaz wypowiadania kluczowych umów oraz szansę na wdrożenie niezbędnych zmian organizacyjnych. Przedsiębiorca zazwyczaj zachowuje kontrolę nad firmą i może kontynuować działalność.
  • Ile czasu może trwać proces restrukturyzacji przedsiębiorstwa? Czas trwania restrukturyzacji zależy od wybranego trybu postępowania. Może to być od kilku miesięcy w przypadku postępowania o zatwierdzenie układu do nawet kilku lat w postępowaniu sanacyjnym. Maksymalny okres to zwykle 24 miesiące, ale może być skrócony lub wydłużony w zależności od sytuacji.
  • Jakie są potencjalne ryzyka związane z restrukturyzacją firmy? Restrukturyzacja nie gwarantuje 100% powodzenia, gdyż ostateczna decyzja należy do wierzycieli. Istnieje ryzyko nieosiągnięcia oczekiwanych rezultatów, możliwość zakłócenia bieżącej działalności oraz negatywnego wpływu na relacje z partnerami biznesowymi i morale zespołu.
  • Czy restrukturyzacja jest korzystna dla wierzycieli? Wierzyciele mogą odzyskać większy procent swoich należności niż w przypadku upadłości. Mają prawo głosowania nad propozycjami układowymi, co daje im realny wpływ na warunki odzyskania należności. Jednak czasami może to oznaczać redukcję długów na korzyść dłużnika.

Obserwuj nas i bądź na bieżąco!

Zapraszamy do śledzenia naszych profili społecznościowych.

Redakcja

Kancelarii Piotrowski i Wspólnicy